Read this blog in:
Sabun, alkol ve Koronavirüs
Koronavirüsle karşı karşıya kaldığımızdan beri birkaç ay geçti. Kısa süre içerisinde vaka sayısı hızla arttı. Şu an ihtibariyle, dünya çapında 40 milyondan fazla vaka sayısı var. Maske, sosyal mesafe, sabun ve el dezenfektanın kullanımı da dahil olmak üzere birçok önlem aldık. Hatta karantina uygulanmalarına bile başlandık. Peki bu önlemlerden biri olan sabun ve alkol bazlı el dezenfektanlarının virüsleri nasıl etkisiz hale getirdiğini biliyor muyuz? Bu yazıda, bu iki yöntemin virüsleri nasıl etkisiz hale getirdiğine değineceğim.
Sabun
yüzey aktif madde yapısı
Sabunların ana malzemesi yüzey aktif maddelerdir. Bir yüzey aktif madde polar ve apolar olan iki bileşene sahip bir moleküldür. Polar bileşenler için hidrofilik, suyu seven, apolar bileşenler için hidrofobik, suyu sevmeyen de diyebiliriz. Kural olarak, polar bileşenler polar bileşenleri çeker, tıpkı apolar bileşenler apolar bileşenleri çektiği gibi. Yüzey aktif maddeler de, her iki bileşene de sahip olduklarından, birbirine yakın olmak istemeyen bu iki bileşen arasında aracı olarak kullanılabilirler. Su ve yağı örnek verelim, eğer ikisini karıştırmaya çalışırsanız, karışmazlar ve aralarında bir bariyer varmışçasına ayrılırlar. Su polar ve yağ da apolar bileşen olduğundan bu ikili karışmaz. Bu bariyeri kırmak için arabulucu olan (deterjanlar, sabunlar) yüzey aktif maddeler kullanılır. Sonuç olarak, ellerimizi temizlemek için sabun kullanmamızın nedeni budur. Kir, toprak, yağ ve çeşitli organik bileşikleri kolayca durulamak için temizliği kolaylaştıracak arabulucu olan yüzey aktif maddelere ihtiyacımız var. Ve virüs gibi mikropları da mekanik olarak bu şekilde sabun aracılığıyla ortadan kaldırırız. Sadece suyun kullanımı bazı mikropların yıkanmasını sağlasada, hepsini çıkarmak için yeterli olmayabilir, bu nedenle bir yüzey aktif madde bu manada verimliliği arttırır.
Hücre zarı
Genel olarak yuzey aktif maddeler, mekanik olarak elimizin temizliğini sağlasada, etkileri sadece bununla sonlanmaz. Korona virüsü gibi zarflı virüslerin hücre zarında çift katlı lipid katmanları vardır. Bu lipidler yüzey aktif maddeler gibidir ve polar / apolar kısımlara sahiptir. Bu yapı virüsün kapsidinin ya da genomunun hücre içine girmesinde kullanılır ve bu yapının hasar görmesi virüsü etkisiz hale getirir. Yüzey aktif maddeler bu lipit katmanlarını aşamalı olarak polar ve apolar kısımlardan çekerler ve bu yapının hasar görmesine neden olurlar. Bu hasar, virüste sızıntıya neden olup, virüsün konak hücreye girmesini engeller ve virüsü öldürür.
Yüzey aktif maddelerin hücre zarındaki lipidlerle etkileşimi ve hücre zarında yırtılmaya sebep olması
Alkol
Dezenfektan olarak kullanılan alkoller genellikle etanol ve izopropil alkoldür. Çözücüdürler ve biraz yüzey aktif maddelere benzerler, polar ve apolar kısımları vardır. Bunları su ile karıştırabileceğiniz gibi yağ ile de karıştırabilirsiniz. Alkol bir çözücü olduğu için lipid zarını çözebilir. Ayrıca proteinleri denatüre edebilir ve pıhtılaştırabilir, bu da protein yapılarını artık aynı işlev görmeyecek şekilde değiştirmek anlamına gelir. Ancak, alkolun etkili olması için yüksek miktara ihtiyaç vardır. Önerilen alkol miktarı +%60’tır. Çok azı virüsü çözmede ve öldürmede etkili olmayabilir.
Ek olarak, bu yöntemler lipid membrana sahip oldukları için bakteriler için de aynı şekilde çalışır. Ve ilginç bir şekilde, tahmin edin, insan hücrelerinde de bu lipid zar yapıları vardır. Bu nedenle bunların kötüye kullanılmaması (içilmemesi, yenmemesi veya vücuda enjekte edilmemesi) önemlidir. Peki ya cildimiz? Sabunu vücudumuzda nasıl kullabiliyoruz? Cildimiz bizi çevresel faktörlerden koruyan büyük bir organizmadır. Cildimizin üst kısmı keratinle dolu ölü hücrelerden oluşur. Bu protein, hücreleri bir arada tutar ve ellerimizi yıkarken alttaki canlı hüclerin zarar görmesini önler.
Son olarak, her iki yöntemle de koruma sağlanabilir ancak sabun, kir, toprak, yağ gibi şeyleri çıkarabileceği ve elleri daha az yapışkan hale getirebileceği için tercih edilebilir. Ancak cilde herhangi bir zarar vermemek ve aşırıya kaçmamak için dikkatli olunmalıdır. Kuruluk ve daha sonrasında cildde çatlak oluşumu, mikropların vücuda girmesine izin verebilir ve bu iki yönteminde aşırı derecede kullanılması bu sorunlara neden olabilir.
Artık bu yazı ile sabun ve alkolun nasıl etkili olduğunu biliyorsunuz! Ellerinizi yıkamaya ve dezenfekte etmeye devam edin. Güvenli, sağlıklı ve koronasız kalın!